Kış aylarında sakatlanma ve yaralanmalarda dikkat edilmesi gereken konular nelerdir?

Kış aylarında ortopedik yaralanmalarda ve sakatlıklarda neden artış görülmektedir?

Kış aylarında yaralanma ve sakatlanmaların sebebi saha ve zeminle ilgili ıslak zeminler hatta karlı ve buzlu zeminler kazaların artışına neden olmaktadır.

Örneğin; kar yağdıktan sonra ezilip buzlaştıktan sonra güneşin açmasıyla çok güzel bir hava olur. Herkes bu güzel havada dışarı çıkar ve bizim işimizin en yoğun olduğu zamanlardır. Bu tarz günleri ihtisas hayatım boyunca acil servislerde birkaç kez yaşadım. Bir hafta boyunca karşıladığımız kırıktan daha fazla kırık, saatler içerisinde hastaneye gelebiliyor. Nedeni ise pamuk gibi bir kar üstünde yürümeye başlayınca altındaki zeminde çok fazla kayma ve düşme oluyor. Soğuktan dolayı insanlar elleri ceplerinde yürüyorlar bu da düşerken bir refleksle sakınma gibi bir imkanı elinden alıyor. Bu da önemli bir etken. Bu havalarda eldivenle ellerimizi koruyarak ellerimiz mutlaka dışarıda
dikkatli bir şekilde yürümeliyiz. Kışın genel olarak kış sporları da yapıldığı için çok sayıda vaka da bu sporlar esasında acil servislere geliyor.

Kış aylarında sakatlanmalara karşı nelere dikkat etmeliyiz?

Trafikle ilgili kısımlara dikkat ettikten sonra ellerimiz dışarıda bastığımız zemine dikkat ederek, evlerimizin önünü daha önceden temizlemiş olmamız gerekiyor. Kış şartlarına uygun ayakkabılar kullanmamız gerekiyor kösele ayakkabılarla da kaymaya uygun tabanlı ayakkabılarla sakatlanma kaçınılmaz oluyor tabii.

Kayak, buz pateni ve snowboard gibi kış sporlarının sağlığımıza faydası var mıdır?

Her türlü sportif aktivitenin sağlığımıza faydası vardır ama bunun sağlığımıza faydası olması için her sporun kuralları var. Bu kuralların dışına çıkmamak gerekir ki belli branşlarda bu kuralların dışına çıktığımızda belki sadece o sporu yapamamış, becerememiş oluruz. Tenis oynarken yine önemli olmakla birlikte sonuçta maçı kaybederiz, yorulunca dururuz. Ama kayak ve kış sporları öyle bir şey değil… Bu hususta Fizik kuralları geçerli… Buz veya kar kayan bir zemindir. Bu son derece profesyonel içinde yeni başlamış birisi içinde aynı sürtünme kat sayısı geçerlidir. Durmak istediğinizde duramazsınız… Dolayısıyla faydalı olması için bu kurallara dikkat etmeliyiz.

Kış sporlarında kazalar nasıl olmaktadır?

Ayak ve kayak bağlantısının ne şekilde bağlı olduğu kaza konusunda önemlidir. Ayağınız kaydıktan sonra genellikle dışa doğru açılır, bir ayağınız öne doğru gider hem döner hem de ayağınız açılır. Belli bir güçten sonra bu bağlantının çözülmesi ve ayağınızın serbest kalması gerekir. Bu bağlanmanın uygun yapılmadığı iyi yapılmadığı yerde ön çapraz bağı yırtarak futbolcularda olduğu gibi ayak bileğinin içe doğru dizin dışa doğru dönmesinden iç yan bağda ön çapraz bağda yaralanmalar, menüsküs yırtıkları meydana gelebilir.

Aynı şekilde bu travma direkt olarak dize ulaştıramadan kendisini baldır kemiğinde kırık olabiliyor. Bunun dışında çarpışmalarda zaten ne şekilde çarpıldığına bağlı olarak yaralanmalar görülüyor. Sadece bu değil ayak parmaklarında da sıkıntı olabiliyor. Bu da kayak ayakkabısının dar olmasına bağlı olarak gelişebiliyor.

Snowboard, buz pateni ve kayak gibi sporlarda sıklıkla rastladığımız sakatlıkları nelerdir?

Kayak çok daha sık yapılıyor, snowboard çok daha yeni kayak şampiyonasında alt dal olarak girdi. Daha sıklıkla yapıldığı için kayak yaralanmaları çok daha fazla kayağa bağlı. Şimdi bunlarda tabii yaralanma sıklığı yaralanma mekanizması farklı her birinde.

Kayak yaralanmalarında daha çok kafa travmaları aciliyeti ve ölüme kadar giden sonuçları olduğu için bu hiç oranına bakmadan teknik şekilde bahsedip bir kenara koyalım. Kask takmak gerekir bu önlemleri kenara koyarak konuşuyorum. Onun dışında sıklıkla kayakta bacaklarda olan yaralanmalar sıktır. Daha düşük sıklıkta üst ekstremitede kollarda, bacaklarda, omuzlarda hatta yüz çevresinde yaralanmalar olabilir.

Alt ekstremite yaralanmalarında çoğu eskiden kayak malzemeleriyle ilgili teknolojide değiştiği için geliştikçe öncelikle çok sıklıkla görülen o kayakla ayak bağlanmalarının teknolojisi değiştikçe ayak bileğinin çevresinde eskiden sık olan kırıklar ve yaralanmalar daha yukarıya diz çevresine kaydı. Dolayısıyla hali hazırda sıklıkla kırıklarla beraber diz çevresindeki bağ yaralanmaları oldu özellikle iç bağ yan yaralanmaları. Kırık mekanizması biraz daha devam ettiği zaman ön çapraz bağ yaralanmaları çok sıklıkla görülüyor. Kayak ayakkabısıyla diz arasındaki mesafe aşırı bükülmesi sonucu baldır kemiği dediğimiz kemikte kırıklar olabiliyor. Bunun dışında düşerken üst ekstremite kırıklar omuz açık düşmeye bağlı omuzda çıkıklar olabiliyor. Omuz çevresindeki kaslarda yırtılmalar orada birkaç eklememiz var onlarda kırık olabiliyor. Bir de o batonu tutarken baş parmağın açılması sonucu yaralanmalar olabiliyor. Kayakta bunlar sıklıkla oluyor.

Snowboard kısmına geçince tekniği ve ayakkabıyla yine board arasındaki uyum eski tip kayaklara göre dizayn edilmiştir. Daha çok ayak çevresinde kırıklıklara neden olabilir ama sıklıkla düşüldüğü için üst ekstremite yaralanmaları kol ve bacaklarda oluyor. Düşmelere bağlı ayrıca kafa, omurga ve yüz travması görülme riski fazladır. Buz pateninde ise daha sık üst ekstremite yaralanmaları görülmektedir.

Kayak ve snowboard yaralanmalarının başlıca nedenleri nelerdir?

Kayak bağlanması kazalarda önemli! Kayağın daha esnek ve kısa olması riski azaltır. Yeni kayak öğrenenlerde bunun dışında o bağlanma dediğimiz kısmın kişiye, yaşına, kilosuna, acemiliğine göre ayarlanmış olması gerekir ki bir travma esnasında kendisini serbest bırakabilsin.

Yorgunluk bitkinlik gibi bir faktör var bu da kazalarda çok önemlidir. Yorgun birisi bir süre sonra göstermesi gereken reflekslerini gösteremez. Kayak belli bir teknik gerektirir yorgunluk yüzünden o tekniği uygulayamaz hale gelebilir. Bunun dışında ayakkabının boyutu önemlidir.

Pist şartları ise ayrı bir faktördür. Çok dik pistlerde ustalaşmadan kayak yapmak hız sorununu ortaya çıkartır. Duramayacağınız hızlara neden olur. Fiziksel güç önemlidir… Dizlere ve bileklere hakim olmak için bacak kaslarının güçlü olması gereklidir.

Karın yapısı da önemlidir. Erimeye başlamış bir kar, kayağın kara saplanmasına ya da takılmasına neden olabilir. Bunlar daha çok profesyonel müsabakalarda tercih edilen bir yöntemdir ama yeni başlayan kişiler buna daha dikkat etmelidir.

Kış sporları yapılmadan önce sakatlanmalardan korunmak için neler yapılmalıdır?

Düzenli spor yapmalıyız. Efor kapasitemizin yüksek olması gerekiyor. Yorgunluk ve bitkinliği önlemek açısından hbacak kaslarının ve kol kaslarının güçlendirilmesi gerekiyor. Kayak ya da gerekli araçların mümkün olduğunca kendimize ait ve bakımlarının kontrol edilmiş olması önemli.

Kayaktan sonra ortaya çıkan eklem ağrıları dikkate alınmalı mıdır?

Kayak yaparken aslında yaralanmaların çoğu belki de kayda geçmeyen kısmı hastanelere başvurulmayan kısmıdır. Aşırı kullanıma bağlı yaralanmalar dediğimiz bağ tendom, bağ kas dediğimiz yaralanmaları oluyor. Bazı travmalar acil servise gitmeyecek kadar acil olmazken bazıları da o adrenalin içerisinde kendisini hissettirmiyor. Ama akşam kayağı bıraktığınızda bir ağrı hissediyorsanız mutlaka muayene edilmelisiniz.

Kış sporu yaralanmalarında tedavi süreci nasıl ilerler?

Acil olarak elastik sargı yapıp soğuk uygulama yaparak bir hafta kadar takip edeceğimiz hafif dediğimiz yaralanmalar olabiliyor. 15 güne kadar dinlenmesini gerektiren alçı, atel uygulamaları yaparak orta derece dediğimiz ya da üç hafta veya daha fazla spordan işten uzak kalmayı gerektiren ağır travmalar olabiliyor. Bir aşamadan sonra çapraz bağ yaralanmaları ve kemik kırıklıkları gibi alçı ve alçıdan daha öte ameliyat gerektiren tedaviler söz konusu olabilir. Menüsküs yırtığı varsa bunu tedavi edip 2-3 hafta üstüne basmayarak tedavi olunabiliyor. Spora geri dönüş ise 6 aya kadar uzayabiliyor.

Kayak sporuna yeni başlayacaklar için neler önerirsiniz?

Kayak sporuna kaç yaşında başladığımız önemli. Çocuklar önlemlerle çok rahat kış sporlarına adapte olabiliyorlar. Bir yaştan sonra kış sporları tehlikeli bir hal alabiliyor. Kaslarında bir hafızası var ama bu bahsettiğim kriterlere özellikle yıl boyu hazırlık yapmanın da önemi büyük oranda yer almakta.